Is melk gezond?
Ik kan me nog goed herinneren dat ik als kind altijd een glas melk moest drinken want ‘daar word je groot en sterk van’. Maar is dit wel terecht en is melk wel zo gezond voor ons?
Melk en calcium
Melk wordt voornamelijk gewaardeerd door de aanwezigheid van calcium. Calcium is een mineraal dat je nodig hebt voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit.
Calcium zit in alle melkproducten, zoals yoghurt en kaas. Nu heerst het idee dat als je helemaal geen zuivelproducten zou eten of drinken, de kans op een calciumtekort wordt vergroot, waarmee de kans op botontkalking toeneemt.
Melk en osteoporose
Dan zou je verwachten dat in een land waar veel melk wordt gedronken, botontkalking, oftewel osteoporose, nauwelijks voorkomt.
Het tegendeel is echter waar. Nederland staat hoog in de wereldranglijst van koemelkconsumptie maar ook hoog op de wereldranglijst van osteoporose patiënten.
Is er een verband?
Koemelk, calcium en fosfor
De oorzaak lijkt hem te zitten in de verhouding calcium en fosfor. Koemelk bevat naast calcium, ook veel fosfor. Het lichaam neemt beide mineralen op, mits de verhoudingen juist zijn.
De ideale verhouding calcium: fosfor is 2:1, dezelfde verhouding als moedermelk heeft. Koemelk bevat echter bijna net zoveel calcium als fosfor. Hierdoor onttrekt het lichaam de calcium op plekken waar de voorraden liggen, namelijk de botten. Dit kan leiden botontkalking.
Lactose, caseïne, Neu5Gc en groeihormonen
Daarnaast zitten in koemelk meerdere stoffen die kunnen leiden tot gezondheidsproblemen, zoals lactose, caseïne, Neu5Gc en groeihormonen.
Lactose
Lactose is een melksuiker dat veel in moedermelk zit. Het is nodig voor de groei en ontwikkeling van de baby. Baby’s en peuters beschikken over veel lactase en kunnen koemelk het beste verwerken. Na ons derde levensjaar neemt dit enzym af waardoor lactose ineens moeilijker te verteren wordt.
Lactose-intolerantie komt met name voor bij mensen met een Afrikaanse, Aziatische, Zuid-Amerikaanse of Zuid-Europese afkomst. Daarnaast is naar schatting 7 tot 20 procent van de blanke Europeanen lactose-intolerant, maar dit wordt meestal genegeerd.
Dit kan klachten geven als darmrommelingen, opgeblazen gevoel, winderigheid
misselijkheid, buikpijn, diarree en obstipatie.
Caseïne
Caseïne is een eiwit wat alleen voorkomt in melk en melkproducten en is voor veel mensen lastig verteerbaar is. Zodra er klachten optreden, is er sprake van een koemelk-allergie. Zo kan caseïne het immuunsysteem in de darmen activeren en bijdragen aan laaggradige ontsteking.
Dit kan leiden tot allerlei lichamelijke en geestelijke klachten als jeuk, eczeem, huiduitslag, netelroos, astma, bronchitis, neus- en oogkalchten, diarree, vertopping, gedragsproblemen, migraine en de ziekte van Crohn.
Neu5Gc
Tenslotte hebben we nog het stofje Neu5Gc. Dit komt in alle zoogdierproducten voor en dus ook in melk. Het is een suikermolecuul en vormt voor het zoogdier een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem.
Voor ons mensen is het echter een lichaamsvreemde stof. Te hoge inname van Neu5Gc wordt in verband gebracht met vele ziekten zoals vertraagde schildklier en darmkanker.
Groeihormonen
Daarnaast bevat koemelk groeihormonen, die het kalf aanzetten tot groei. Deze groeihormonen die bedoeld zijn voor koeien, worden ook wel in verband gebracht met klachten als de groei van kankerweefsel en acné.
Leefomstandigheden van invloed op de kwaliteit
Waar de wetenschap nog in achterloopt, is de invloed van de leefsomstandigheden van het dier en de kwaliteit van in dit geval melk. Velen doen het af als een fabeltje dat de gedachte dat het dier een beter leven heeft gehad, bijdraagt aan voedingswaadedichtheid.
De epigenetica laat ons echter zien, dat gezondheid met veel meer factoren te maken heeft dan voeding alleen. Ik ben er niet allen van overtuigd dat onze mindset ten aanzien van voeding bijdraagt aan gezondheid, maar ook dat een dier uit de bioindustrie gezien de leefomstandigheden minder vitaal en dus minder gezonde producten voortbrengt.
Waar zit calcium in?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zit calcium niet alleen in melkproducten, maar ook in plantaardige voeding.
Calcium uit sommige bladgroente (zoals boerenkool) is zelfs twee keer zo goed opneembaar als calcium uit koemelk. Hoewel peulvruchten, noten en zaden ook calcium bevatten, is de calcium uit deze producten minder goed opneembaar voor het lichaam.
Er zijn veel plantaardige bewerkte producten op de markt waaraan calcium is toegevoegd. In sommige gevallen zijn deze producten een prima aanvulling. Echter is het af te raden om je voedingspatroon te voorzien van sterk bewerkt voedsel, omdat hierin vaak ook ongezonde ingrediȇnten zitten, zoals ongezonde vetten, suiker, zout en E-nummers.
Rauwe (gefermenteerde) melk is gezond
Alle melk die in supermarkten wordt verkocht is gepasteuriseerd. Dat betekent dat deze is verhit waardoor alle slechte, maar ook goede bacteriën gedood zijn. Daarnaast vernietigt dit proces benodigde enzymen en vitaminen.
Dat is een gemiste kans, want veel van deze bacteriën (ook wel probiotica genoemd) zijn juist goed voor de gezondheid! Zo dragen ze bij aan een gezonde darmflora. Deze probiotica vind je met name in rauwe, gefermenteerde melk. Dit heeft tal van gezondheidsvoordelen, zoals een beter immuunsysteem, minder (voedsel)allergiën, gezonde huid en vermindering van infecties. Ook heeft gefermenteerde melk het voordeel dat er minder lactose in zit.
Melk en natuurvolken
Natuurvolken beschikken al duizenden jaren over deze kennis, zonder dat zij zich hier bewust van waren. De door hun gebruikte melk in gefermenteerde producten als kaas, kefir en yoghurt werd niet verhit. Zodoende kwamen ongemakken zoals hierboven beschreven nauwelijks bij hen voor, de probiotica beschermde hen hier namelijk tegen. De Masai gebruiken dagelijks rauwe zuivel en staan bekend als een van de gezondste volkeren ter wereld.
Er zijn een aantal boeren in Nederland die rauwe (gefermenteerde) melk verkopen. Let op, rauwe melk is maar een paar dagen houdbaar en niet voor zwangere vrouwen geschikt.
Waarom wordt melk aanbevolen in Nederland?
Tachtig jaar geleden was er door het landbouwbeleid een melkoverschot in Nederland. Middels tal van overheidscampagnes zocht men naar manieren om de melk aan de man te brengen. Daarbij werd melk op een voetstuk geplaatst als de weg naar gezondheid.
Deze campagnes hebben er uiteindelijk voor gezorgd, dat velen van ons er nog steeds van overtuigd zijn dat we melk nodig hebben.
Alternatieven voor melk
Koemelk bevat onder andere veel calcium, vitamine B12 en eiwitten, maar die voedingsstoffen kun je ook uit andere voedingsmiddelen halen.
Veel mensen die tegen koemelk zijn of er niet tegen kunnen, stappen over op geitenmelk. Het bevat niet het ongewenste caseïne wat we vinden in koemelk en zou ook meer in de buurt komen van moedermelk.
Kokosmelk, havermelk en notenmelk zijn betere alternatieven. Echter worden hier vaak weer ingrediënten aan toegevoegd, zoals suiker, zout en olie. Lees dus altijd het etiket!
Soja in ongefermenteerde vorm, zoals sojamelk, bevat schadelijke stoffen die niet goed zijn voor onder andere je hormoonhuishouding.
Betere calciumbronnen zijn groene bladgroente. Deze bevatten naast calcium ook veel andere mineralen en vitamines. Zo bevat 100 gram rauwe boerenkool twee keer zo veel calcium als een glas halfvolle melk. Een groene smoothie is een ideale manier om aan voldoende calcium te komen. Spitskool, Chinese kool, abrikozen, amandelen, hazelnoten en zeegroenten zijn ook goede calciumbronnen.
Gezondheidsklachten, koemelk en onderzoek
Zoals bij zoveel wetenschappelijke onderzoeken, zijn er altijd onderzoeken die het tegendeel bewijzen. De verschillen hebben o.a. te maken met de gekozen parameters, de interpretatie van de uitkomst en eventueel belangen die meespelen in het onderzoek. Dat maakt het tegenwoordig ook zo lastig om als consument blindelings af te gaan op de uitkomst van wetenschappelijke onderzoeken.
Het is veel beter om te beseffen dat in de natuur niets op zichzelf staat en dat je vooral moet vertrouwen op de signalen die jouw lichaam afgeeft. In het geval van gezondheidsklachten, is het zeker de moeite waard om eens te onderzoeken of koemelk hierop van invloed is. Laat het eens 30 dagen staan en kijk hoe jouw lichaam hier op reageert.
Dus, is melk gezond?
Of een voedingsmiddel gezond is of niet, is nooit zo zwart of in dit geval wit als de melk. Dat hangt van vele factoren af. Zo is het niet alleen de kwaliteit van belang, maar ook of je lichaam het goed kan verteren en die waardevolle stoffen ook daadwerkelijk kan opnemen.
Conclusie
Een hoge consumptie van melkproducten kan leiden tot gezondheidsklachten van allerlei aard. Deze klachten lijken verband te houden met de aanwezigheid van lactose, caseïne, Neu5Gc en (groei)hormonen in melkproducten.
Je hoeft niet persé melkproducten te consumeren om voldoende calcium binnen te krijgen. De mens kan prima zonder melkproducten. Calcium vind je namelijk ook in groenten, die tevens bijdragen aan tal van andere gezondheidsvoordelen.
Het is belangrijk om te kijken wat voor jou werkt. Mijn ervaring is, dat niet alleen ikzelf, maar ook veel van mijn cliënten duidelijke gezondheidsvoordelen ervaren zodra ze melk elimineren in hun voedingspatroon.
Mocht je toch kiezen voor koemelk, drink dan niet meer dan een glas per dag en kies voor volle biologisch(-dynamische) melk van grasgevoerde koeien die buiten lopen op gezonde grond. Om optimaal te profiteren van de gezondheidsvoordelen, kies dan voor oorspronkelijke rauwe (gefermenteerde) melk vers van de boer.
10 voedingstips bij MIGRAINE
Wil jij weten wat mij heeft geholpen?
Vraag dan het E-book aan waarin ik je mijn 10 beste voedingstips met je deel:
10 voedingstips bij MIGRAINE
Wil jij weten wat mij heeft geholpen?
Vraag dan het E-book aan waarin ik je mijn 10 beste voedingstips met je deel:
Fotografie: Marjolein Tebrunsvelt
