Is koffie gezond of ongezond?
Het maakt niet uit hoe en waar: over ter wereld brengt koffie mensen samen en bevordert het de gezelligheid.
Koffie is één van de meest gedronken drank ter wereld. De een beweert dat het goed voor je is, de ander zweert erbij dat je koffie beter kunt verbannen.
Is koffie nu juist gezond of ongezond?
Koffie en gezondheidsvoordelen
In koffie zitten antioxidanten. Deze versterken het immuunsysteem en helpen beschadigingen in het lichaam te repareren, waardoor je langer gezond blijft.
Naast antioxidanten, heeft koffie ook andere positieve effecten. Koffie kan je metabolisme verhogen en mensen lijken iets alerter na het drinken van een kop koffie. Dat kan gunstig zijn bij lange autoritten of nachtdiensten. (Overigens bevatten donker geroosterde bonen niet meer antioxidanten dan lichtgeroosterde bonen.)
Is koffie dus gezond?
De functie van cafeïne
Cafeïne is de stof die bijdraagt aan de populariteit van koffie, maar ook van chocola en thee. Het is een opwekkende stof die, mits met mate genuttigd, zorgt voor extra energie en een verbeterde concentratie.
Cafeïne is een wit stofje in de plant en heeft een beschermende functie: het kan insecten die de plant zouden willen aanvreten, verlammen.
Met deze wetenschap is het niet heel gek te bedenken dat bij een overdaad aan cafeïne er negatieve effecten kunnen optreden bij de mens.
Cafeïne-afbrekende eiwitten
Of koffie positief of negatief voor je uitpakt, verschilt per persoon . Het heeft niet alleen te maken met hoeveel koffie je drinkt maar ook met de hoeveelheid cafeïne die we afbreken.
Om cafeïne te kunnen afbreken, hebben we eiwitten nodig. Deze eiwitten breken de cafeïne af en zorgen ervoor dat het ons lichaam weer kan verlaten. Deze eiwitten worden gevormd door onze genen.
Maar de genen die de informatie bevatten voor deze cafeïne-afbrekende eiwitten, verschillen per individu. Sommige mensen breken cafeïne in een rap tempo af, terwijl anderen hier 10 uur over doen.
Als jij in de later op de dag koffie drinkt en slecht in slaap valt, zou het zomaar kunnen zijn dat jij tot de laatste categorie behoort.
Koffie en cortisol
Koffie staat bekend als pepmiddel. En dat klopt, want de cafeïne zorgt voor de aanmaak van verschillende stresshormonen, zoals cortisol.
Als gevolg van verhoogd cortisol, wordt insuline aangemaakt. Een insulinepiek wordt echter onherroepelijk opgevolgd tot een insulinedaling, wat leidt tot de welbekende dip. Het leidt ertoe dat je meer koffie nodig hebt om dat oppeppende gevoel te behouden, maar ook dat je zin hebt om te snacken.
Zodra je opstaat in de ochtend, is je cortisol van nature oog. Koffiedrinken heeft dan weinig zin. Om optimaal gebruik te maken van je natuurlijke energie en te profiteren van het oppeppende effect van cafeïne, zou je koffie beter een aantal uur na het opstaan kunnen drinken.
Koffie en gezondheidsklachten
Overmatig koffiegebruik (meer dan 4-5 koppen koffie per dag) kan leiden tot uiteenlopende gezondheidsklachten.
Koffie versnelt de hartstlag en verhoogt de bloeddruk. Je kunt last krijgen van hartkloppingen en een gejaagd gevoel. Daarnaast werkt overmatige cafeïne angstgevoelens en slaapproblemen in de hand, kun je last krijgen van maagzuur, buikkrampen en verhoog je de kans op hart- en vaatziekten.
Een aantal koppen koffie per dag resulteert in ongewenste schommelingen in de insulinespiegel. Dit ontregelt je immuunsysteem en kan leiden tot ontstekingen, overgewicht en diabetes type 2.
Overmatig koffiegebruik kan de werking van medicatie en diens ontgifting verstoren, waardoor de lever niet goed werkt en diverse medicatie moeilijk opgenomen wordt door het lichaam.
Zwangeren wordt geadviseerd niet meer dan 1 kop koffie per dag te drinken, aangezien cafeïne de groei van de baby kan vertragen. Bij jonge kinderen kan een te veel aan cafeïne de ontwikkeling van het zenuwgestel nadelig beïnvloeden (denk hierbij aan energiedrankjes).
Triggert koffie Migraine?
Overmatig koffiegebruik bevordert oestrogeendominantie, wat kan leiden tot MIGRAINE-aanvallen.
Daarnaast zorgt cafeine in koffie ervoor dat er cortisol vrijkomt in het lichaam. Dat leidt tot fluctuaties in de glucoselevels.
Een instabiele suikerspiegel kan migraine in de hand werken.
Koffie en verslaving
Ben je eenmaal gewend aan koffie, dan is het lastig om er mee te stoppen. Niet alleen vanwege het verslavende effect, maar koffie is ook bijna overal te krijgen: thuis, onderweg en op het werk. Het is dus erg moeilijk om het te negeren.
De symptomen van een koffieverslaving komen aan het licht zodra er geen koffie meer wordt gedronken en zijn te vergelijken met die van andere verslavingen; rusteloos gedrag, vermoeidheid en hoofdpijn. Het is een ontwenningsreactie van het lichaam.
Biologische Fairtrade koffie
Eigenlijk geldt voor koffie hetzelfde als voor vlees. Niet alleen wijzelf, maar ook de koffieboeren uit de arme landen en het klimaat betalen een hoge prijs betalen voor onze overmatige koffieconsumptie.
Een groot deel van de koffieboeren leeft onder de armoedegrens. De gestegen vraag naar koffie en de toenemende concurrentie dwingen boeren keuzes te maken, die de kwaliteit van de koffie tekort doen en negatieve klimaateffecten hebben. (NRC 2018)
Koffie wordt in het productieproces helaas zwaar chemisch behandeld. Het spreekt voor zich dat chemische stoffen ongewenst zijn voor het milieu en een belasting zijn voor ons immuunsysteem.
Bij biologische koffiebonen komen geen ongewenste chemicaliën kijken. De bonen zijn ook nog eens rijker aan antioxidanten. Voor biologische Fairtrade koffie betaal je misschien meer, maar uiteindelijk betalen we indirect de prijs voor conventionele koffie, zoals ongelijkheid, klimaat- en gezondheidsproblemen.
Voordelen cafeïnevrije koffie
Heb jij last van stress, hartkloppingen en een opgejaagd gevoel, dan is cafeïnevrije koffie een goed alternatief. Zodra je cafeïne gaat minderen kun je last krijgen van ontwenningsverschijnselen zoals hoofdpijn. Dit verdwijnt na een aantal dagen.
Cafeïnevrije koffie is net zo rijk aan de genoemde antioaxidanten als gewone koffie. Echter is cafeïnevrije koffie is nooit helemaal cafeïnevrij. Het bevat altijd nog nog zo’n 2 tot 6% cafeïne.
Om de cafeïne uit de koffie te verwijderen worden ook vaak chemische stoffen gebruikt. Gebruik je décaf? Koop dan in ieder geval biologische koffie.
Kunstmatige zoetstoffen en creamers in de koffie zijn ongezond
Er zijn nog steeds veel mensen die hun koffie opleuken met geraffineerde suiker, een calorie-arm zoetje of kunstmatige creamers.
Echter geraffineerde suikers, kunstmatige creamers en (calorie-arme) zoetstoffen als aspartaam en sacharine zorgen voor hormonale verstoringen, brengen ongewenste veranderingen aan in de darmflora en kunnen overgewicht juist in de hand werken.
Daarnaast is koffie allang niet meer alleen maar koffie: we zijn verslaafd aan caramel latte en frappucino. Deze varianten hebben weinig meer met de oorspronkelijke koffie te maken en zitten boordevol ongezonde calorieën, vetten en suikers.
Het is niet zozeer de koffie die ongezond is, maar met name wat er wordt toegevoegd.
Conclusie
Of een voedingsmiddel gezond is of niet, is niet altijd eenduidig. Dat hangt van vele factoren af. Zo is niet alleen de kwaliteit van de koffie van belang, maar ook hoeveel je drinkt, of je lichaam de cafeïne goed kan verwerken en of het de waardevolle stoffen ook daadwerkelijk kan opnemen.
Een hoge consumptie van koffie kan leiden tot gezondheidsklachten van allerlei aard. Deze klachten lijken vooral verband te houden met de aanwezigheid van cafeïne maar mogelijk ook de chemische stoffen.
De mens kan prima zonder koffie. Op ontwenningsverschijnselen na, is er nog nooit iemand slechter geworden van het elimineren van koffie. De genoemde antioxidanten zijn ook volop te vinden in groente en fruit.
Daarnaast zou je bij een uitgebalanceerd leefstijl- en voedingspatroon geen last hoeven hebben van een schommelende bloedsuikerspiegel, waardoor je een oppepmiddel niet nodig hebt.
Heb je gezondheidsklachten, is het zeker de moeite waard om eens te onderzoeken in hoeverre koffie hierop van invloed is.
Dus, is koffie gezond of ongezond?
Ik zie geen reden om koffie helemaal te schrappen uit je voedingspatroon, wel om te matigen.
Wil jij op een gezond manier genieten van een bakje koffie? Kies dan voor de biologische Fairtrade variant.
Drink niet meer dan 2 of 3 koppen per dag en na 14:00 uur helemaal niet meer.
Drink de koffie direct na de maaltijd om bloedsuikerschommelingen te voorkomen. Vervang eventueel 1 of 2 koppen met biologische décaf bonen.
Ben jij een fervent koffiedrinker, dan kan dit advies nogal heftig klinken. Wat mij heeft geholpen om ‘koffie met mate’ te omarmen, is om van het koffiemoment iets exclusiefs te maken. De kwaliteit van de (biologische) koffiebonen geven mij het gevoel dat ik iets bijzonders drink. Om deze reden zal ik niet meer zo snel overal koffiedrinken, omdat ik niet verzekerd ben van wat ik drink.
Het is belangrijk om te kijken wat voor jou werkt. Weet dat je lichaam zelf heel goed aangeeft of de koffie wel of niet goed valt en na hoeveel koffie je trillerig begint te worden. Leer de signalen herkennen en speel hier op in.
Maar vooral, als je koffie drinkt, geniet er écht van!
NB. Wil jij meer weten over wel of geen melk in de koffie, lees dan de BLOG ‘Is melk gezond?’.
Deze BLOG is onderdeel van het online Programma ‘Master Your MIGRAINE’. Wil jij meer leren over voeding én stappen zetten naar een gezondere leefstijl?
Wil jij meer van dit?
Schrijf je in en ontvang gratis 3 verrassende hartverwarmende dranken in je inbox.
Wil jij meer van dit?
Schrijf je in en ontvang gratis 3 verrassende hartverwarmende dranken in je inbox.
Fotografie: Marjolein Tebrunsvelt
